Dlaczego wolimy zaczynać “od jutra”?

Czy kiedykolwiek zdarzyło Wam się odkładać ważne zadania na później, tylko po to, by w ostatniej chwili biegać w panice, starając się wygrać z czasem? Nie jesteście sami! Każdy miewa momenty, kiedy zwyczajnie brakuje czasu na wszystkie obowiązki. 

Zdarza się jednak, że odkładanie ważnych spraw na później przybiera chroniczny charakter, doprowadza do stresu i frustracji. Pewnie po przeczytaniu tytułowego “od jutra” doskonale wiedzieliście, co mam na myśli. Prokrastynacja, czyli ciągłe odkładanie zadań, dotyka ogromnej liczby osób na całym świecie i może negatywnie oddziaływać na zdrowie.

 

Planowanie czy zwlekanie?

Prokrastynacja to problem, który dotyczy nawet 25% dorosłych. Zjawisko to polega na opóźnianiu wykonania zaplanowanych zadań i angażowaniu się w mniej istotne działania. Prokrastynatorzy często wyszukują alternatywnych form aktywności, co prowadzi do poczucia przytłoczenia i jeszcze większej niechęci do wykonania zasadniczych zadań. 

W kontekście zdrowia prokrastynacja może mieć negatywne skutki poprzez wpływ na codzienne zachowania dotyczące odżywiania czy aktywności fizycznej. Chroniczne zwlekanie jest powiązane z wyższym poziomem stresu, problemami ze snem oraz większą liczbą chorób i objawów fizycznych (między innymi nadwagą, otyłością, zaburzeniami nastroju, lękowymi, nerwicą). Badacze wskazują na dwa potencjalne mechanizmy, które wyjaśniają, w jaki sposób prokrastynacja wpływa negatywnie na zdrowie. Pierwszy to jej bezpośrednie powiązanie ze stresem (odkładanie przekłada się na narastający stres związany z myślami o konieczności wykonania zadania i upływającym czasem), drugi — z rzadszym praktykowaniem zachowań prozdrowotnych.

Niektórzy wskazują, że czynnikiem umożliwiającym odróżnienie prokrastynacji od celowego odkładania (które ma swoje uzasadnienie) jest czas potrzebny na odpowiednie zaplanowanie działania. Nie zawsze zatem przesunięcie danej czynności będzie związane z czymś negatywnym. Bardzo często podkreślam, że zmiany dotyczące zdrowego stylu życia powinny być przemyślane i dostosowane do Waszych możliwości. Ale jeśli wciąż pozostają jedynie na etapie planowania, a nie działania — nie przybliżają do celu.

 

Niepewność, lęk, brak wiary w siebie

Prokrastynacja wynika często z nieracjonalnych przekonań o niewystarczających kompetencjach oraz z lęku przed niepowodzeniem. Boimy się, że kolejny raz czeka nas “porażka”, chcemy uniknąć nieprzyjemnych odczuć, które dobrze znamy z przeszłości (frustracji, smutku, rozczarowania). Odkładanie staje się niejako mechanizmem obronnym, który działa jedynie na krótką metę… 

 

Czasem warto poczekać…?

Choć może się wydawać, że prokrastynacja ma wyłącznie negatywne skutki, niektórzy badacze wskazują na pewne korzyści. Zwlekanie może czasami prowadzić do lepszego przygotowania, dając więcej czasu na zebranie informacji i przemyślenie strategii działania. Ważne jest jednak, aby umieć odróżnić prokrastynację od celowego odkładania — kluczowym elementem jest planowanie i świadome zarządzanie czasem.

 

Co zrobić, aby zacząć działać?

Istnieją metody, które mogą pomóc w walce z prokrastynacją i w budowaniu zdrowych nawyków. Jedną z ważniejszych jest zmiana przekonań i sposobu myślenia. Brzmi banalnie, ale to chyba jeden z najtrudniejszych kroków. Kiedy wątpimy we własne możliwości i skuteczność, nic dziwnego, że pojawia się lęk i niechęć do działania. Pomocne może być oparcie się na tym, co dotychczas udało Wam się zrobić pomimo trudności! Jestem pewna, że macie do czego sięgnąć. Możecie zapisać swoje małe osiągnięcia na kartce — to pozostawi trwalszy ślad w pamięci.

Można także rozłożyć zadanie na mniejsze etapy i spojrzeć po kolei na każdy z nich. Poziom trudności znacząco spada, kiedy koncentrujemy się na małej rzeczy, zamiast na całym skomplikowanym procesie. Przykład? Cel: codzienna aktywność fizyczna — zamieńcie ją na “dziś wyjdę na 10-minutowy spacer” lub “po pracy wykonam 15-minutowy trening pilates”. Mała rzecz w zasięgu ręki, którą uda Wam się zrealizować umocni dodatkowo Wasze poczucie własnej skuteczności.

Kolejna strategia związana jest ściśle z tworzeniem otoczenia, które będzie wspierać prozdrowotne nawyki. To samo tyczy się ważnych zadań, które odwlekacie. Pomyślcie, co może Wam pomóc, a co utrudnić zabranie się do realizacji zadania. Usuńcie z najbliższego otoczenia pokusy, to, co Was rozprasza (np. wyłączcie telewizor, uruchomcie w telefonie tryb samolotowy, nie gromadźcie w kuchni niezdrowych przekąsek, a zamiast tego zaopatrzcie się w świeże, apetyczne owoce). Wskazówki na temat tego, jak budować zdrowe nawyki znajdziecie TUTAJ.

 

Lęk przed niepowodzeniem i brak wiary we własne możliwości to często największa bariera powstrzymująca nas przed podjęciem działań. Mam nadzieję, że mój dzisiejszy wpis skłoni Was do przemyśleń i być może pozwoli Wam znaleźć odpowiedź na pytanie, dlaczego tak trudno Wam pójść do przodu. Warto jej szukać, bo to pierwszy krok do zmian 🙂

 

Bibliografia:

1. Dryll, E. (2017). Prokrastynacja: dlaczego nadal wiemy za mało? Psychologia Wychowawcza, 54(12), 152-163. https://doi.org/10.5604/01.3001.0011.7867 
2. Markiewicz, K. (2019). Prokrastynacja i prokrastynatorzy. Definicja, etiologia, epidemiologia i terapia. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska sectio J – Paedagogia-Psychologia, 31(3), 195-213. https://doi.org/10.17951/j.2018.31.3.195-213
3. Sirois, F. M., Stride, C. B., & Pychyl, T. A. (2023). Procrastination and health: A longitudinal test of the roles of stress and health behaviours. British Journal of Health Psychology, 28(3), 860-875. https://doi.org/10.1111/bjhp.12658