Jak pić wodę w ekologiczny sposób?

Ekologia to nie moda, to konieczność dzisiejszych czasów. Czy zmuszam do bycia eko? Jasne, że nie! Celem tego artykułu jest pokazanie Wam, jak ważne jest szanowanie zasobów wody, recykling, ograniczenie zaśmiecania naszej planety i to tylko w kontekście picia wody. Wszystko w trosce o zdrowie i przyszłość Waszych bliskich. 

Warto wiedzieć, że znaczną większość wody na Ziemi stanowi woda słona. Słodka, zdatna do picia woda to tylko około 3%, z czego większość to pokrywa lodowa obu biegunów, a tylko 30% zasobów wody słodkiej zgromadzonych jest w naturalnych zbiornikach podziemnych, w chmurach (w postaci pary wodnej 0,001%) oraz w rzekach, jeziorach i zbiornikach retencyjnych (1,2%).

 

Z jakich źródeł wody pitnej możemy korzystać?

Woda z wodociągów, czyli „kranówka” 

Woda w Waszych kranach to oczyszczona i przebadana woda z zasobów wody słodkiej, spełniająca normy do spożycia dzięki poddaniu jej procesowi uzdatniania. Jakość wody wodociągowej określa polskie prawo, jak i regulacje Unii Europejskiej. 

W ostatnich latach wszystkie większe miasta w Polsce przeszły modernizację systemów uzdatniania wody, dzięki czemu Wasza kranówka jest całkowicie bezpieczna mikrobiologicznie.

Woda z kranu to zazwyczaj woda twarda, co oznacza, że zawiera sporo składników mineralnych takich jak wapń, czy magnez. Jest to korzystne dla naszego zdrowia, nieco mniej dla urządzeń takich jak pralka, czajnik czy zmywarka. Jako że woda wodociągowa w procesie uzdatniania jest poddawana działaniu chloru, który ma za zadanie ograniczyć rozwój bakterii i zabezpieczyć przed wtórnym zanieczyszczeniem biologicznym wody podczas jej transportu do Waszych domów, budzi to wiele kontrowersji, czy jest rzeczywiście zdrowa. Stężenie chloru w wodzie nie może przekraczać 0,3 mg/l. Jest to ilość bezpieczna, może być jednak wyczuwalna w smaku i zapachu kranówki.

 

 

Woda ze studni głębinowej   

Jest to woda wydobywana ze źródeł głębinowych zazwyczaj do prywatnych domów rodzinnych. Woda taka, aby być zdatna do picia i bezpieczna, musi być poddawana regularnym badaniom i uzdatnianiu. Istnieje wiele rodzajów urządzeń stosowanych w polskich gospodarstwach domowych opartych na różnego rodzaju filtrach. W zależności od ujęcia wody może mieć ona różne cechy, niemniej jednak docelowo musi spełniać wymagania. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi woda w studni może mieć maksymalnie następujące stężenie takich substancji jak:

• żelazo < 200 μg/l,
• mangan < 50 μg/l,
• jon amonowy <0,50 μg/l
• ilość azotanów < 50 mg/l

Ponadto woda ze studni zdatna do spożycia nie powinna zawierać żadnych bakterii z grupy coli. Tutaj również, jeśli jest to konieczne, stosuje się chlor jako środek zapewniający bezpieczeństwo biologiczne wody.

 

Woda butelkowana

Wody butelkowane występują w wielu wariantach. Poniżej znajdziecie krótki przewodnich po rodzajach dostępnych wód w Waszych sklepach:

1. Woda mineralna — jest wydobywana z podziemnych źródeł o pierwotnej czystości chemicznej i mikrobiologicznej, dzięki czemu nie jest poddawane procesowi uzdatniania. Jest to woda, w której ilość składników mineralnych uwarunkowana jest czynnikami geologicznymi. W tej grupie wyróżniamy wody o różnej mineralizacji: niskozmineralizowane (50–500 mg/l), średniozmineralizowane (500 – 1500 mg/l) i wysokozmineralizowane (powyżej 1500 mg/l) oraz wody lecznicze.

2. Woda źródlana — to woda, która pochodzi ze złóż podziemnych, w której ilość składników mineralnych wynosi poniżej 500 mg/l. Wody źródlane muszą spełniać te same wymogi mikrobiologiczne, chemiczne i fizykochemiczne co wody mineralne.

3. Woda stołowa — to woda przygotowana do spożycia, wzbogacana o brakujące składniki mineralne. Zawartość składników mineralnych w wodzie stołowej jest dokładnie określona w rozporządzeniu Ministra Zdrowie w sprawie naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych i wód stołowych. Jest bezpieczna pod względem mikrobiologicznym, chemicznym i fizykochemicznym. 

Co ważne naturalne wody mineralne i źródlane mogą być poddawane tylko takim procesom jak: filtracja, dekantacja (zlewanie znad osadu), ozonowanie, usuwanie dwutlenku węgla metodami fizycznymi, czy ponowne nasycenie dwutlenkiem węgla. Niedozwolone jest odgazowywania wody podziemnej, która została zakwalifikowana jako naturalna woda mineralna ze względu na naturalną zawartość dwutlenku węgla, dodawania środków bakteriostatycznych, dodawania do naturalnej wody mineralnej innych składników niż dwutlenek węgla.

 

 

Butelkowanie wody

Butelki PET – to tanie, lekkie, łatwe w transporcie i przechowywaniu, nadające się do recyklingu opakowania, co sprawia, że stały się tak popularne i chętnie stosowane przez producentów wód. Jednak na tym kończą się ich zalety. Butelka PET na rozkład potrzebuje około 500 lat. W związku z tym każdą wyprodukowaną butelką obciążamy co najmniej 5 pokoleń. Statystycznie, jedna osoba w naszym kraju, w 2020 roku wyrzuciła około 13 kilogramów tworzyw sztucznych, w 2019 roku było to 10 kilogramów (dane z GUS za 2020r.). Biorąc pod uwagę, że średnio butelka PET 1,5l waży około 40-45 gramów, możemy przyjąć, upraszczając, że w przełożeniu na butelki wyrzucamy około 345 butelek rocznie.

Ponadto PET chłonie zapachy otoczenia, a wystawiony na działanie wysokiej temperatury i promieni słonecznych (transport i niewłaściwe magazynowanie) może uwalniać nieznaczne ilości ftalanów, aldehydu octowego, czy antymonu do wody. Na ten moment nie dysponujemy badaniami, które sugerowałyby konieczność wykluczenia stosowania PET do pakowania wód, czy innych napojów, niemniej jednak skłania to do dokładnej analizy, jak przechowywana jest woda w plastikowych butelkach. Szacuje się, że do tej pory z wyprodukowanych 7 miliardów ton odpadów z tworzyw sztucznych na całym świecie, a tylko niecałe 10% zostało poddanych recyklingowi.

Według Eurostat-u produkujemy coraz więcej plastiku, a recykling nadal nie jest na zadowalającym poziomie i średnio wynosił około 41% w 2019 roku w Europie, z czego w Polsce było to jedynie 32%. Pamiętajcie, że recykling butelek PET nie nadaje im drugiego życia w kontekście ponownego napełnienia wodą, a jedynie możliwość wykorzystania tworzywa do produkcji innych nowych elementów zawierających plastik. Warto wspomnieć, że poza butelkami w transporcie a szeroką skalę stosuje się folię do kompletowania butelek w wygodne do transportu zgrzewki, co znacząco zwiększa zużycie plastiku przy produkcji wody butelkowanej.

 

Źródło: https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/ddn-20211027-2

 

Butelki szklane — ich wada to ciężar, a co za tym idzie trudność w transporcie i mniejsza odporność na uszkodzenia oraz wielkość śladu węglowego, która jest dziesięciokrotnie większa przy produkcji szklanych butelek niż podobnych wykonanych z PET. Czy to oznacza, że butelki szklane są mniej eko? Na ten moment nie mamy jednoznacznej odpowiedzi. Butelki szklane nadają się do ponownego napełnienia, co oznacza, że mogą się znaleźć w obrocie wielokrotnie i być poddawane recyklingowi w nieskończoność, a cały proces recyklingu zużywa o 40% mniej energii niż produkcja nowych opakowań. W ciągu ostatnich 20 lat w przemyśle hutniczym wprowadzono innowacje, które obniżyły wagę szklanych butelek o 50%. Dużą zaletą szklanych opakowań jest ich bezpieczeństwo użytkowania, przechowywania i braku migracji składników z butelek do wody. 

 

Filtrowanie wody z kranu

Coraz bardziej popularne filtry do wody zarówno te w dzbankach, butelkach czy podłączane do instalacji wodnej w domu, dają możliwość uzyskania wody o pożądanych dla nas cechach. Co daje nam filmowanie wody i jakie mamy możliwości? Zadaniem filtrów jest przede wszystkim poprawa smaku, zapachu i koloru wody pitnej.

Dzbanki i butelki filtrujące – filtry dzbankowe nie usuwają bakterii, ponieważ woda w kranie jest mikrobiologicznie bezpieczna, stąd nie ma takiej konieczności, natomiast filtr zawiera węgiel aktywowany, który jest impregnowany srebrem, co zabezpiecza wnętrze filtra przed namnażaniem się bakterii. Podczas procesu filtracji usuwany jest nadmiar soli mineralnych w tym Ca i Mg, czy związków chloru. Filtr zatrzymuje zanieczyszczenia mechaniczne: piasek, rdzę i drobne zawiesiny. Przefiltrowana woda jest zmiękczona i wyraźnie smaczniejsza. W wodzie nadal pozostają sód i potas. Aby dodatkowo zmineralizować wodę filtrowaną, należy użyć filtrów wzbogacających w magnez czy alkalizujących. Warto filtrować wodę używaną do gotowania, co pozwoli ograniczyć powstawanie kamienia kotłowego.

Bateria filtrująca – wykazuje podobne właściwości jak dzbanek filtrujący, z tą różnicą, że jest montowana na kranie i pozwala na wygodniejsze użytkowanie.

Systemy odwróconej osmozy — to urządzenia montowane pod zlewem. Woda po przejściu przez system jest czysta i praktycznie zdemineralizowana, przez co urządzenia wyposaża się w mineralizatory zawierające głównie źródła wapnia, magnezu i sodu.

Filtry z ultra i nanofiltracją — również montowane pod zlewem urządzenia pozwalające na oczyszczenie wody metodą membranową. Uzyskany efekt uzależniony jest od rodzaju zastosowanej technologii. Woda po przejściu przez filtrację jest pozbawiona jonów dwuwartościowych oraz mikrozanieczyszczeń i związków nieorganicznych, a także pestycydów, metali ciężkich i azotanów. 

 

 

Jak pić wodę w ekologiczny sposób?

Wybierajcie wodę z kranu — jest to zarówno ekonomiczne, bezpieczne, jak i ekologiczne. W ten sposób ograniczycie zużycie opakowań, wielkość śladu węglowego koniecznego do transportu wody butelkowanej do sklepów, czy jej magazynowania i produkcji. Nie ma wątpliwości, że jest to najlepszy wybór, jeśli chcecie być EKO. Nie odpowiada Wam smak kranówki? Rozważcie zastosowanie filtrów, a ich wybór zależy od tego, czy zamierzacie korzystać z wody filtrowanej całą rodziną (urządzenia filtrujące do domu), macie stałe lub zmienne miejsce zamieszkania, lub dużo podróżujecie (dzbanki i butelki filtrujące).

Macie obawy i wątpliwości co do jakości wody w kranie — skontaktujcie się ze swoją stacją wodociągów. Większość przedsiębiorstw wodociągowych publikuje na swoich stronach wszelkie dane na temat twardości czy jakości wody w Waszej okolicy. W tej sytuacji również warto rozważyć zastosowanie filtrów domowych, dzbanków czy butelek z filtrem.

Zabierajcie ze sobą wodę w bidonach, czy butelkach wielorazowego użytku. Możecie użyć butelki z filtrem węglowym lub bez (dużo bardziej ekologiczne będzie zabieranie ze sobą już przefiltrowanej w domu wody). Sama jestem zwolenniczką szklanych butelek na wodę. W moim przypadku sprawdzają się świetnie. W ofertach wielu sklepów znajdziecie również wersje ze stali nierdzewnej i aluminium. Jeśli wybierzecie bidon z tworzywa sztucznego (warto zwrócić uwagę, aby było to tworzywo z recyklingu), chociażby przez wzgląd na ciężar czy ryzyko uszkodzenia (np. w trakcie jazdy na rowerze czy podczas biegania), pamiętajcie, aby użyty materiał był pozbawiony bisfonolu A.

Musicie kupić wodę butelkowaną? Wybierzcie tą w szklanej butelce, najlepiej w kolorze zielonym, która zawiera więcej materiału z recyklingu, a po jej wypiciu, oddajcie butelkę, do pojemnika na szło. Jeśli nie jest dostępna woda w szklanym opakowaniu, zdecydujcie się na większą pojemność wody (unikajcie małych butelek 0,5 l) i wyrzućcie pustę butelkę do pojemnika na plastik. 

 

Podsumowując, bycie eko w kontekście picia wody nie jest trudne i nie wymaga od Was dużo zaangażowania! Picie wody z kranu jest nie tylko ekologiczne, ale i ekonomiczne, bezpieczne i zdrowe. Każde ograniczenie zużycia plastiku czy zmniejszenia śladu węglowego dzięki ograniczeniu produkcji i transportu to krok w dobrą stronę. Jeśli do tej pory kupowaliście na co dzień tylko jedną butelkę wody w opakowaniach PET i zamienicie ją na wodę z kranu niezależnie od tego, czy będzie ona filtrowana, czy nie, tym jednym zabiegiem ograniczycie dostarczanie do środowiska około 30 butelek PET miesięcznie, co daje nam ponad 1800 butelek w ciągu 5 lat. Załóżmy, że wyzwania przejścia na wodę z kranu podejmie się 100 osób używających jednej butelki dziennie, tym samym zmniejszymy ilość opakowań o 180 000 na przestrzeni wspomnianych 5 lat. Sami zadecydujcie czy warto!

 

Bibliografia:

1. Chapa-Martínez C., Hinojosa-Reyes L.,Hernández-Ramírez A., Ruiz-Ruiz E., Maya-Treviño L., Guzmán-Mar L. An evaluation of the migration of antimony from polyethylene terephthalate (PET) plastic used for bottled drinking water. Sci Total Environ. 2016 Sep 15;565:511-518.
2. Fakty i mity o opakowaniach z tworzyw. Rzeczpospolita. 27.08.2020, dostęp: 15.09.2022.
3. Główny Urząd Statystyczny, Departament Badań Przestrzennych i Środowiska pod kier. Domańska W. Analizy statystyczne. Ochrona środowiska. 2021, dostęp: 15.09.2022.
4. Jayaweera M., Perera H., Bandara N., Danushika G., Gunawardana B., Somaratne C., Manatunge J., Zoysa K., Thathsara T. Migration of phthalates from PET water bottle in events of repeated uses and associated risk assessment. Environ Sci Pollut Res Int. 2020 Nov;27(31):39149-39163.
5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych i wód stołowych; Dziennik Ustaw nr 85;  dostęp: 15.09.2022.
6. Xu X., Zhou G., Lei K., LeBlanc G., An L. Phthalate Esters and Their Potential Risk in PET Bottled Water Stored under Common Conditions. Int J Environ Res Public Health. 2019 Dec 24;17(1):141.