Ćwiczenia fizyczne a syndrom pocovidowy

Przez ostatni rok słowo pandemia jest odmieniane przez wszystkie przypadki i wciąż budzi strach w społeczeństwie. Wiemy już bardzo dużo o naszym wrogu, o tym, że potrafi się zmieniać (mutować), jesteśmy wyposażeni w szczepionki i co najważniejsze – nie jesteśmy bezbronni. Dzisiaj strach budzi  jednak już nie tylko sam wirus, ale to jakie skutki może mieć przebycie zachorowania na COVID-19. Jak uchronić się przed zespołem pocovidowym i sprawić by organizm w pełni wrócił do formy po chorobie?

 

Zespół pocovidowy

Wyróżniamy dwa rodzaje zespołu pocovidowego. Pierwszy tzw. PCS (z ang. post COVID-19 syndrome) definiuje się jako trwający zespół objawów u pacjentów, którzy wyzdrowieli po zakażeniu COVID-19. Drugim jest zespół pocovidowy u dzieci tzw. PIMS (z ang. pediatric inflammatory multisystem syndrome temporally associated with SARS-CoV-2). Tak jak w pierwszym przypadku, jest to powikłanie po przebytym COVID-19. Za przyczynę podaje się reakcję układu odpornościowego dzieci na obecność wirusa. PIMS pojawia się po 2-4 tygodniach od zakażenia i może występować również po przebyciu choroby bezobjawowo.

Za przyczyny zespołu pocovidowego u dorosłych podaje się:

• niewydolność płuc,
• poinfekcyjną immunosupresję – czyli obniżenie odporności,
• powikłania chorób współtowarzyszących,
• zwłóknienie płuc.

Większość chorych przechodzi chorobę łagodnie lub bezobjawowo, natomiast u około 5–8% zakażonych pacjentów rozwija się zespół niewydolności oddechowej. Czy to oznacza, że znaczna większość pacjentów może uznać, że PCS ich nie dotyczy? Niestety zespół pocovidowy może pojawić się u każdego ozdrowieńca.  

 

Objawy PCS

Przyjrzyjmy się problemom i objawom, z jakimi mogą borykać się pacjenci z PCS:

• duszność wywołana wysiłkiem fizycznym,
• przewlekły suchy kaszel, 
• ograniczenia wysiłkowe,
• obniżona jakość życia,
• objawy uszkodzenia mięśnia sercowego, w tym niewydolności serca i zapalenia mięśnia sercowego lub zaostrzenia istniejącej choroby sercowo-naczyniowej,
• zaburzenia węchu i smaku,
• tzw. mgła mózgowa, opisywana jako problemy z koncentracją, trudności ze skupieniem uwagi i zapamiętywaniem.

 

 

Jak walczyć z zespołem pocovidowym? 

Aktualnie na całym świecie podkreśla się rolę aktywności fizycznej w powrocie do sprawności. Osoby, które przeszły COVID-19, mogą skorzystać z rehabilitacji refundowanej przez NFZ do 12 miesięcy od zakończenia leczenia związanego z COVID-19. Jak możemy przeczytać  na stronie Serwisu Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia, rehabilitacja trwa od 2 do 6 tygodni, a pacjenci mogą liczyć na opiekę lekarza, pielęgniarki, psychologa i fizjoterapeuty. W programie znajdują się między innymi zajęcia treningu wytrzymałościowego, ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia efektywnego kaszlu, ćwiczenia ogólnousprawniające, ćwiczenia na wolnym powietrzu, terenoterapia, treningi marszowe czy treningi relaksacyjne. 

Jak ważny jest ruch w powrocie do zdrowia, udowodnili brytyjscy naukowcy, których wyniki badań zostały opublikowane w czasopiśmie „Chronic Respiratory Diesease”. Badanie ukończyło 30 uczestników, którzy przez okres 6 tygodni brali udział w zajęciach rehabilitacji dwa razy w tygodniu. Wszyscy odczuwali skutki zdrowotne po przechorowaniu COVID-19. W programie znalazły się ćwiczenia aerobowe, takie jak chodzenie lub zajęcia na bieżni, ponadto trening siłowy rąk i nóg. Wyniki wskazują na istotną poprawę wydolności wysiłkowej. Badani odczuwali poprawę ogólnego samopoczucia i funkcji poznawczych. W trakcie trwania programu u żadnego z uczestników nie wystąpiły objawy niepożądane. Można zatem uznać, że aktywność fizyczna dostosowana indywidualnie do stanu zdrowia pacjenta jest bezpieczną i skuteczną formą rehabilitacji w zespole pocovidowym. 

W innym badaniu sprawdzono, jaki wpływ ma przechorowanie COVID-19 na czynność mięśni, aktywność fizyczną, nastrój i jakość snu. Do badania włączono 48 uczestników po COVID-19, których poddano 12- tygodniowej obserwacji. Osłabienie siły mięśniowej zaobserwowano u 35,4% uczestników. Współczynnik aktywności fizycznej był niski u 39,6%, umiarkowany u 33,3%, a wysoki u 27,1% uczestników. Lęk, depresję i słabą jakość snu zaobserwowano odpowiednio u 33,3%, 29,2% i 50% badanych. Pokazuje to jak duża jest potrzeba interwencji i włączenia aktywności oraz technik relaksacji u ozdrowieńców.  

 

 

Powrót do aktywności

Nie ma jednego schematu, opartego na dowodach naukowych, który określałby idealny sposób na powrót do aktywności dla każdego ozdrowieńca. Kluczem do sukcesu jest ostrożność i stopniowe zwiększanie intensywności treningów. Zindywidualizowane i oparte na subiektywnej tolerancji pacjenta ćwiczenia pozwolą uzyskać najlepsze efekty i zminimalizować ryzyko powikłań. 

W zaleceniach dla brytyjskich lekarzy możemy przeczytać rekomendacje do rozpoczęcia ćwiczeń po co najmniej siedmiu dniach od ustąpienia objawów, z czego zaleca się stopniowy powrót do poziomu aktywności sprzed choroby lub wyższego. Jeśli pacjent nie był aktywny fizycznie przed COVID-19, zaleca się wprowadzenie zmiany stylu życia, tak aby stać się bardziej aktywnym. U osób, u których nastąpi nawrót objawów takich jak kaszel, duszności, kołatania serca, gorączka oraz zaburzenia węchu i smaku zaleca się przerwać ćwiczenia, w razie potrzeby zasięgnąć porady lekarskiej i ponownie rozpocząć proces powrotu do aktywności po ustąpieniu objawów. Stopniowanie progresji w ćwiczeniach obejmuje wydłużanie czasu trwania treningu i zwiększanie intensywności ćwiczeń.

 

Moje rady dla ozdrowieńców: 

• postawcie sobie cel i oceńcie swoje możliwości,
• jeśli nie występują u Was objawy, zacznijcie od spacerów, lekkiej aktywności i stopniowo zwiększajcie czas trawania i intensywność treningów,
• mierzcie siły na zamiary – jeśli podczas ćwiczeń pojawia się dyskomfort i duszności – skonsultujcie się z lekarzem i zmniejszcie intensywność treningów, 
• nie byliście aktywni przed COVID-19? Teraz jest dobry moment, by zacząć. Na początek spacery będą dobrym rozwiązaniem dla Was!

 

Wszyscy wiecie, jak ważna jest aktywność fizyczna w życiu codziennym. Pozwala nie tylko cieszyć się piękną sylwetką, ale dostarcza endorfin, dzięki niej możemy zachować zdrowie, wpływać na naszą odporność, czy poprawiać wydolność. Właśnie z tego powodu aktywność fizyczna jest ważnym elementem rehabilitacji w zespole pocovidowym. Każdy z Was, jeśli przeszedł COVID-19, mógł mieć różne doświadczenia, od braku objawów po hospitalizację. Niezależnie od tego u wszystkich ozdrowieńców zaleca się powrót do aktywności, bazując na indywidualnych możliwościach. Nie odkładajcie zdrowia na później!

 

Bibliografia: 

1. Daynes E, Gerlis Ch, Chaplin E, et al. Early experiences of rehabilitation for individuals post-COVID to improve fatigue, breathlessness exercise capacity and cognition – A cohort study. Chronic Respiratory Disease. 2021; 18: 1–4
2. Oronsky B, Larson Ch, Hammond T, et al. A Review of Persistent Post-COVID Syndrome (PPCS). Clinical Reviews in Allergy & Immunology. 2021 
3. SalmanD, Vishnubala D, Le Feuvre P, et al. Returning to physical activity after covid-19. BMJ. 2021; 372:472
4. Tanriverdi A, Savci S, Kahraman B, Ozpelit E. Extrapulmonary features of post-COVID-19 patients: muscle function, physical activity, mood, and sleep quality. Irish Journal of Medical Science. 2021