Probiotyki i ich rola we współczesnej medycynie cz.2

Liczne doniesienia potwierdzają celowość probiotykoterapii w zapobieganiu biegunce towarzyszącej antybiotykoterapii.

Część pierwsza artykułu – klik.

Stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum działania prowadzi do zaburzenia składu mikroflory jelitowej. W efekcie eliminowane są wrażliwe bakterie komensale, a rozwijają się drobnoustroje patogenne m.in. Clostridium difficile. Następstwem dysbakteriozy są biegunki o różnorodnym obrazie klinicznym – od nieswoistych dolegliwości o niewielkim nasileniu (stolce rozluźnione i częstsze niż zwykle), poprzez biegunkę o cięższym przebiegu, aż do zapalenia jelita grubego (w tym rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego wywołanego przez nadmierny rozwój Clostridium difficile) (6). Z uwagi na skalę problemu (zaburzenia jelitowe stwierdza się u 11-40% dzieci otrzymujących antybiotykoterapię doustną) konieczne jest poszukiwanie skutecznych metod zmniejszających ryzyko wystąpienia biegunki. Metanaliza badań naukowych poświęconych skuteczności probiotyków w profilaktyce biegunek poantybiotykowych wykonana przez The Cochrane Collaboration wykazała, iż stosowanie probiotyku w trakcie antybiotykoterapii redukuje o ok. 50 % ryzyko wystąpienia biegunki. Ponadto u dzieci u których wystąpiła biegunka suplementacja szczepem probiotycznym istotnie skraca czas jej trwania. Istnieją nieliczne doniesienia o skuteczności szczepów Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus bulgaricus oraz bakterii z rodzaju Bifidobacterium w profilaktyce biegunki poantybiotykowej.

Biegunka infekcyjna stanowi istotny i globalny problem zdrowotny. Głównym czynnikiem infekcyjnym są wirusy (zwłaszcza rotawirusy, który odpowiadaja za 35-50% ostrych zakażeń przewodu pokarmowego u dzieci), bakterie (enteropatogenne szczepy E. coli, Salmonella, Shigella, Yersinia) bądź rzadziej pierwotniaki (Cryptosporidium parvum, Giardia intestnalis) (14, 15).
W ostatnich latach coraz częściej zaleca się uzupełniającą podaż preparatów probiotycznych, korzystnie modyfikujących przebieg leczenia ostrej biegunki. Skuteczność probiotykoterapii w leczeniu ostrej biegunki najlepiej udokumentowany jest w odniesieniu do Lactobacillus rhamnosus GG oraz Saccharomyces boulardii (16).

Szczególną odmianą biegunki infekcyjnej jest biegunka podróżnych. Jej wystąpienie związane jest zarówno ze zmianą warunków klimatycznych jaki i kontaktem z obcymi dla ustroju drobnoustrojami. Przyczyną omawianych biegunek są lokalne patogeny jelitowe, wśród których wyróżnić należy przede wszystkim enterotoksyczne szczepy E. coli, Campylobacter, Shigella i Salmonella. Mikroorganizmy te są szeroko rozpowszechnione w krajach, w których jest duży stopień zanieczyszczenia środowiska, niedostateczne zaopatrzenie w czystą wodę pitną oraz nieodpowiednie warunki sanitarne i higieniczne. Wykazano, iż biegunka podróżnych występuje u ok. 20-50% turystów z krajów wysoko uprzemysłowionych, którzy przebywali około 1-2 tygodni w krajach o niższym poziomie sanitarnym (21). Aktualnie podejmowane są liczne próby zapobiegania biegunce za pomocą probiotyków z uwagi na wyraźną aktywność antagonistyczną w stosunku do patogenów będących najczęstszą przyczyną choroby.

Jednym z bardziej obiecujących kierunków rozwoju probiotykoterapii jest jej zastosowanie zarówno w leczeniu jak i podtrzymaniu remisji u pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit (NZJ). Skuteczność probiotyków w tej grupie jest najprawdopodobniej wynikiem potencjalnie infekcyjnego podłoża NZJ. Zakłada się bowiem, iż rozwój stanu zapalnego jest spowodowany nadreaktywnością układu immunologicznego gospodarza w stosunku do mikroflory autochtonicznej. Innymi słowy, przewlekły stan zapalny wynika z ciągłej próby eliminacji bakterii komensalnych przez układ odpornościowy przewodu pokarmowego. Istnieją również hipotezy zakładające iż przyczyną choroby jest określony drobnoustrój patogenny. Trudności w potwierdzeniu tej teorii i wyodrębnienia jednego patogenu wynikają z dużego osobniczego zróżnicowania mikroflory jelitowej – żaden z badanych drobnoustrojów nie został wykryty u wszystkich analizowanych pacjentów. Przeszkodą są ponadto ograniczenia diagnostyczne. Szacuje się, że jedynie kilkadziesiąt procent ekosystemu jelitowego oznaczyć można metodami tradycyjnej mikrobiologii. Za tezą o mikrobiologicznej etiologii choroby świadczy ponadto fakt, iż u szczurów germ – free (jałowych, pozbawionych mikroflory), przebywających w środowisku aseptycznym colitis nie występuje. Wystarczy jednak przeniesienie ich do standardowego otoczenia aby można było obserwować rozwój stanu zapalnego w przewodzie pokarmowym. Istotne jest ponadto spostrzeżenie, iż u pacjentów z NZJ najsilniejsze ogniska chorobowe występują w miejscu największego nagromadzenia mikroflory jelitowej. Tłumaczy to skuteczność antybiotyków w terapii opisywanych chorób. Probiotyki, prawdopodobnie z racji zdolności do modyfikacji odpowiedzi immunologicznej oraz silnych antagonistycznych właściwości względem szeregu drobnoustrojów patogennych, okazały się skuteczne w terapii nieswoistych chorób zapalnych jelit.

Aktualny stan wiedzy wskazuje, że najbardziej efektywne działanie probiotyków obserwuje się u pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego (wzjg). Korzystne efekty obserwowane u pacjentów z colitis ulcerosa zachęciły do podjęcia prób wykorzystania szczepów probiotycznych u pacjentów z choroba Leśniowskiego – Crohna (L-C).

Doskonale udokumentowana jest efektywność probiotyków u pacjentów z zapaleniem zbiornika kałowego. Najskuteczniejszym suplementem wśród pacjentów z pouchitis jest probiotyczny koktajl VSL#3, który znamiennie ogranicza ryzyko pierwotnego zapalenia zbiornika kałowego jak również nawrotu (29). Istotnym jest fakt, iż żadne z dużych badań z randomizacją nie wykazało skuteczności szczepu LGG (uznawanego za najskuteczniejszy i najlepiej przebadany probiotyk) u pacjentów z nieswoistymi chorobami jelit. Potwierdza to tezę, iż probiotykoterapia musi być indywidualnie dopasowywana pod określoną jednostkę chorobową i nie każdy szczep skuteczny w przypadku jednej choroby musi wykazywać efektywność w innej.

Dysbioza przewodu pokarmowego dotyczy również pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego (ZJD) (30). Stosowanie probiotykoterapii wydaje się łagodzić kliniczne objawy zespołu jelita nadwrażliwego, takie jak biegunki, wzdęcia, bóle brzucha czy mdłości. Objawy te, mimo nieobecności zmian o charakterze organicznym, znacznie obniżają jakość życia chorego, utrudniając codzienne funkcjonowanie.

Od kilku lat prowadzi się ponadto badania określające ewentualną rolę probiotykoterapii w terapii eradykacyjnej Helicobacter pylori. Korzyści płynące z uzupełniania terapii trójlekowej (2 antybiotyki + inhibitor pompy protonowej) podażą szczepów probiotycznych są wielokierunkowe. Obserwuje się:

  • poprawę tolerancji leczenia (ograniczenie ilości bólów brzucha, wzdęć, mdłości, biegunek)
  • poprawę skuteczności leczenia – zwiększenie efektywności standardowej terapii nawet o kilkadziesiąt procent.

Piśmiennictwo:

  1. Wysocka M., Probiotyki-nowe obiecujące zastosowania w terapii. Nowa Pediatria – zeszyt 26 (3/2002)
  2. Gotz V., Romankiewicz JA.: Prophylaxis against ampicillin-associated diarrhea with a Lactobacillus preparation. Amer J Hosp Pharm 1979, 36: 754-757
  3. Turck D., Bernet JP., Marx J., i wsp.: Incidence and risk factors of oral antibiotic-associated diarrhea In an outpatient pediatric population. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2003; 37: 22-6
  4. Czerwionka- Szafarska M., Adamska I.: Ostra biegunka u dzieci-najnowsze wytyczne. Forum Medycyny Rodzinnej 2009; 6: 431-438
  5. Kędzia A.: Rola probiotyków w zapobieganiu i leczeniu różnych chorób. Świat medycyny 2010, 3(110): 44-52
  6. Szajewska H., Mrukowicz J.: Probiotics in the treatment and prevention of acute infectious diarrhea in infants and children: a systematic review of published randomized, double-blind, placebo-controlled trials. J of Pediatr Gastroenterol Nutr, 2001; 33: 17-25
  7. Guandalini S., Pensabene L., Zikri M., i wsp.: Lactobacillus GG administered in oral rehydratation solution to children with acute diarrhoea: a multicenter European trial; J Pediatr Gastroenterol Nutr, 2000; 30: 54-60
  8. Oberhelman R., Gilman R., Sheen P. i wsp.: A placebo-controlled trial of Lactobacillus GG to prevent diarrhea in undernourished Peruvian children; J Pediatr, 1999; 134: 15-20
  9. Van Niel CW., Feudtner C.: Lactobacillus therapy for acute infectious diarrhea in children: a meta-analysis. Pediatr 2002; 109: 678-84
  10. Canani RB., Cirillo P., Termin G., i wsp.: Probiotics for treatment of acute diarrhoea in children: randomised clinical trial of five different preparations. BMJ 2007; 335: 340
  11. Ericsson CD.: Travelers’ diarrhea. Epidemiology, prevention, and self-treatment. Infect Dis Clin North Am 1998; 12: 285-303
  12. Sazawal S., Hiremath G., Dhingra U. i wsp.: Efficacy of probiotics in prevention of acute diarrhoea: a meta-analysis of masked, randomized, placebo-controlled trials. Lancet Infect Dis 2006; 6: 374-82
  13. Oksanen PJ., Salminen S, Saxelin M i wsp.: Prevention of travellers’ diarrhoea by Lactobacillus GG. Ann Med 1990; 22: 53-56
  14. Kollaritsch H, Holst H, Grobara P, Wiedermann G.: Prophylaxis of traveller’s diarrhoea with Saccharomyces boulardii. Fortschr. Med. 1993; 111.
  15. Kruis W., Schutz E., Fric P., Fixa B., Judmaier G., Stolte M.: Double-blind comparison of an oral Escherichia coli preparation and mesalazine in maintaining remission of ulcerative colitis. Aliment Pharmacol Ther 1997; 11: 853-858
  16. Ishikawa H., Akedo I., Umesaki Y. i wsp.: Randomized controlled trial of the effect of bifidobacteria-fermented milk on ulcerative colitis. J Am Coll Nutr. 2003 Feb;22(1):56-63
  17. Gupta P., Leaker M., Andrew H., i wsp.: Is lactobacillus GG helpful in children with Crohn’s disease? Results of a preliminary, open-label study. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2000; 31(4); 453 – 457
  18. Bousvaros A., Guandalini S., Baldassano RN. i wsp.: A randomized, double-blind trial of Lactobacillus GG versus placebo in addition to standard maintenance therapy for children with Crohn’s disease.Inflamm Bowel Dis. 2005 Sep;11(9):833-839
  19. Gionchetti P., Rizzello F., Venturi A. i wsp.: Oral bacteriotherapy as maintenance treatment in patients with chronic pouchitis: a double-blind, placebo-controlled trial. Gastroenterol 2000; 119: 305-309
  20. Kassinen A, Krogius-Kurrika L., Makivuokko H. i wsp. The Fecal Microbiota of Irritable Bowel Syndrome Patients Differs Significantly From That of Healthy Subjects. Gastroenterol 2007, 133: 24-33

Komentarze 10 komentarzy

Dołącz do dyskusji…

Komentarz jest wymagany

Podpis jest wymagany

Można wiedzieć o co dokładnie chodzi w tym tekście? Jaki jest jego morał?
I czym różni się od setek tysięcy artykułów które wyskoczą nam po wpisaniu w Google ‘Porbiotyki’?

Wystarczy uważnie przeczytać i porównać, wtedy kazdy zauwazy różnice.

Aniu to co piszesz to bardzo ciekawe i też od dłuższego czasu interesuje sie tym tematem, zwłaszcza, że sama borykam się z ogromnymi problemami jelitowymi, które utrudniają mi normalne funkcjonowanie, wykluczyłam już półtorej roku temu gluten i laktoze ; staram się jeść zdrowo jednocześnie jednak posiłki, które są cieżkostrawne lub zwyczajnie nadmiernie fermentuja ( tak jak owoce, czosnek czy wiele innych ) sprawiają mi problemy .. tak samo jest z tymi naturalnymi probiotykami jak choćby kapusta kiszona .. powiedz proszę jak powinnam dbać o swoją florę jelitową ? czy powinnam zażywać probiotyki w kapsułkach ?? ( zdarza mi się chwilami zażywać synbiotyki i mam wrażenie, że mi pomagają jednak nie do końca wiem czy takie suplementy diety są zdrowe na dłuższą mętę ) Aniu liczę na jakąkolwiek pomoc , zaznaczę tylko że od gastroenterologa usłyszałam jedynie, że muszę nauczyć sie z tym życ i tyle ..

Cześć. Nie mam pojęcia co ci dolega, ale uważam, że Biblią każdej osoby borykającej się z jakimikolwiek problemami jelitowo-żołądkowymi powinna być książka dr Robynne Chutkan ”Dobre bakterie”.

Bardzo dobry i potrzebny artykuł! Myślę, że wpis odnośnie diety dla osób cierpiących na wzjg też pomogłby nie jednej osobie. Pozdrawiam bardzo serdecznie

Aniu, ja mam Crohna, możesz mi polecić jakieś probiotyki albo coś innego?

Aniu proszę, odpisz ile minut trzeba trenować brzuch żeby były tego efekty? Proszę o odpowiedź.

Aniu, czy polecasz jakiś konkretny probiotyk apteczny dla dzieci?

Pani Aniu mam pewien problem. Ostatnio czytałam o laktozie i mam takie objawy. Zastanawiam się czy jestem uczulona na laktoze czy może mam zakwaszony organizm. Co powinnam zrobić w takiej sytuacji ?

W drodze do pracy czytałam “Zdrowie zaczyna się w brzuchu” 🙂 a tutaj taka niespodzianka – super wiedza !