Kurkuma: królowa przypraw?

Kurkuma to jedna z moich ulubionych przypraw. Doceniam ją nie tylko za jej właściwości prozdrowotne, ale też uniwersalność i niezwykle intensywną, naturalną barwę. Jeśli używacie aplikacji Diet & Training by Ann (TUTAJ) na pewno nie raz zobaczyliście przepisy z dodatkiem kurkumy w swoim jadłospisie. To składnik, który wykorzystujemy także w daniach w cateringu Super Menu (TUTAJ) oraz w produktach Foods By Ann (TUTAJ), takich jak Smoothie Marchew & Pomarańcza, Smoothie Ananas & Acerola, czy Indyjskiej Paście Warzywnej. Czy kurkuma to prawdziwa królowa przypraw…? 🙂

 

Kurkuma, czyli ostryż długi

Kurkuma to jedna z najpopularniejszych przypraw, będąca także podstawowym składnikiem przyprawy curry. Używana jest przede wszystkim w kuchni azjatyckiej, ale cieszy się uznaniem także w naszym kraju. 

Kurkuma to kłącze z rodziny imbirowatych o nazwie ostryż długi. Najcenniejsze substancje (z prozdrowotnego punktu widzenia) zawarte w kurkumie to tzw. kurkuminoidy – na czele z kurkuminą. To właśnie kurkuminie przypisuje się najwięcej właściwości prozdrowotnych. Należy ona do polifenoli, czyli związków, które działają:

• antyoksydacyjnie,

• przeciwzapalnie,

• przeciwnowotworowo.

 

Właściwości kurkuminy

Kurkumina i zespół metaboliczny

Zespół metaboliczny to współwystępowanie kilku czynników ryzyka, które w znaczący sposób zwiększają m.in. ryzyko chorób układu krążenia czy cukrzycy typu 2. Do czynników tych zalicza się: otyłość, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki węglowodanowej (stan przedcukrzycowy, cukrzyca typu 2) i lipidowej (podwyższone stężenie cholesterolu nie-HDL). Badania wykazują, że kurkumina może być pomocna w zespole metabolicznym, ponieważ poprawia wrażliwość na insulinę i profil lipidowy, hamuje tworzenie nowych komórek tłuszczowych, przyczynia się do zmniejszenia ciśnienia tętniczego krwi, stanu zapalnego oraz stresu oksydacyjnego. Warto pamiętać, że nadwaga i otyłość są ściśle związane z przewlekłym stanem zapalnym o różnym nasileniu, którego nie można bagatelizować, dlatego tym bardziej warto włączyć do diety substancje o działaniu przeciwzapalnym.

 

Kurkumina i układ krążenia

Potencjał leczniczy kurkuminy wykazano także w zakresie chorób układu krążenia, a szczególnie miażdżycy, będącej wieloetapowym procesem polegającym na rozwoju blaszek miażdżycowych. Suplementacja kurkuminą wpływała pozytywnie na profil lipidowy. Badacze przypuszczają, że to wynik przeciwzapalnego działania kurkuminy oraz jej zdolności do udziału w niektórych szlakach sygnałowych, związanych bezpośrednio z powstawaniem miażdżycy.  

 

Stłuszczeniowa choroba wątroby związana z zaburzeniami metabolicznymi

Ta skomplikowanie brzmiąca jednostka chorobowa (w skrócie MAFLD – metabolic dysfunction-associated fatty liver disease) to coraz częstsza przypadłość, polegająca na niealkoholowym stłuszczeniu wątroby (zawartość tłuszczu w komórkach wątroby osiąga wartość większą niż 5% całkowitej masy narządu). Według niektórych danych MAFLD może dotyczyć nawet około ¼ populacji! Ryzyko MAFLD jest zwiększone u osób chorujących na otyłość i/lub cukrzycę typu 2, ale choroba może dotyczyć także osób z prawidłową masą ciała. Rozwój MAFLD powiązano ze stresem oksydacyjnym, uszkodzeniami lipidów, białek i DNA. Dowiedziono, że kurkumina może hamować te procesy i być częścią terapii, choć potrzebne są dalsze badania nad ustaleniem konkretnej dawki suplementacyjnej omawianej substancji.

 

 

Kurkumina – niekończący się potencjał?

Biorąc pod uwagę właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne kurkuminy, nietrudno się domyślić, że budzi ona ciekawość wielu naukowców. Badania nad jej potencjałem prozdrowotnym i leczniczym cały czas trwają. Analizuje się jej wykorzystanie m.in. w przypadku chorób: neurologicznych, zapalnych jelit, PCOS czy układu oddechowego. Myślę, że najbliższe lata dostarczą nam jeszcze wielu obiecujących danych, które na pewno będę śledzić.

 

Suplement czy przyprawa?

Jak już wspominałam, za większość cennych właściwości kurkumy odpowiada zawarta w niej kurkumina. Niestety, spożywając kurkumę w formie sproszkowanej lub wykorzystując świeże kłącze, nie jesteśmy w stanie uzyskać tak dużych ilości kurkuminy, jakie stosuje się w badaniach. Ponadto na biodostępność kurkuminy wpływa wiele czynników, w tym indywidualnych (jak skład mikrobioty jelitowej). Trudno więc określić, ile kurkuminy nasz organizm wykorzysta, gdy wzbogacimy jadłospis w kurkumę. Warto jednak wiedzieć, że zawarta w czarnym pieprzu piperyna zwiększa biodostępność kurkuminy nawet o 2000%! Łączcie zatem pieprz i kurkumę tak często, jak tylko się da.

 

Podsumowanie

Myślę, że nie macie już wątpliwości co do tego, że w kurkumie drzemie wielki potencjał. Mimo że używając przyprawy, nie jesteśmy w stanie uzyskać dawek kurkuminy tożsamych z tymi, które stosuje się w suplementach, nadal uważam, że warto stosować ją w kuchni – szczególnie w celach profilaktycznych. Jej właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne przydadzą się nie tylko jesienią i zimą. Na koniec chciałabym Wam przypomnieć, że kurkuma to przecież świetny, naturalny barwnik, dzięki któremu możecie stworzyć naprawdę atrakcyjne dania, co jest kolejnym punktem na liście jej korzyści! 🙂

 

Bibliografia

1. Alan Jiang T, Health Benefits of Culinary Herbs and Spices, Journal of AOAC INTERNATIONAL, Volume 102, Issue 2, 1 March 2019, Pages 395–411. doi: 10.5740/jaoacint.18-0418
2. Ciba-Stemplewska A, Gorczyca-Głowacka I. Praktyczne aspekty diagnostyki stłuszczeniowej choroby wątroby związanej z zaburzeniami metabolicznymi. Lekarz POZ. 2023;9(3):155-162
3. Dobrowolski P, et al. Zespół metaboliczny – nowa definicja i postępowanie w praktyce. Stanowisko PTNT, PTLO, PTL, PTH, PTMR, PTMSŻ, Sekcji Prewencji i Epidemiologii PTK, „Klubu 30” PTK oraz Sekcji Chirurgii Metabolicznej i Bariatrycznej TChP. Lekarz POZ. 2022; 8(3)
4. Jabczyk M, et al. Curcumin in Metabolic Health and Disease. Nutrients. 2021 Dec; 13(12): 4440. doi: 10.3390/nu13124440
5. Pulido-Moran M, et al. Curcumin and Health. Molecules. 2016 Mar; 21(3): 264. doi: 10.3390/molecules21030264
6. Różański G, et al. Curcumin and Biochemical Parameters in Metabolic-Associated Fatty Liver Disease (MAFLD)—A Review. Nutrients. 2021 Aug; 13(8): 2654. doi: 10.3390/nu13082654