Sportsmenki, zawodniczki, które chcą za bardzo… Triada sportsmenek

Ambitna, wysportowana, osiąga zamierzone cele sportowe, żyje pod presją otoczenia, nie odpoczywa tyle ile powinna… Triada sportsmenek – to poważny problem w dzisiejszych czasach. Ponieważ sama jestem sportowcem jest to dla mnie bardzo interesujący i ważny temat. Zdecydowałam się napisać ten post ku przestrodze dla innych ambitnych i zawziętych wojowniczek. Wyciągnijcie z niego odpowiednią lekcję…

 

Dlaczego ten temat jest dla mnie istotny?

Ponieważ ten problem dotyczył również mnie. Miało to miejsce, kiedy byłam reprezentantką Polski w karate i startowałam na arenach międzynarodowych. Na szczęście nie trwał on zbyt długo. Ale od tego czasu zawsze staram się głośno i otwarcie o tym mówić.

 

Dlaczego tak się dzieje?

Sportsmenki trenujące przez wiele lat bardzo intensywnie, w dyscyplinach, gdzie wymagana jest smukła sylwetka, takich jak gimnastyka, aerobik, balet, łyżwiarstwo, czy też w dyscyplinach o bardzo wysokiej intensywności jak lekkoatletyka, biegi, skoki, gry, zespołowe borykają się często z zaburzeniami miesiączkowania i odżywiania. Jednak nie u wszystkich zawodniczek problem ten występuje. Wszystko zależy od predyspozycji genetycznych, wieku, składu ciała, obciążeń treningowych i uprawianej dyscypliny sportowej oraz nastawienia mentalnego. Sama pamiętam, kiedy to będąc w najlepszej formie sportowej, odżywiałam się bardzo restrykcyjnie, miałam niską zawartość tkanki tłuszczowej a do tego trenowałam kilka razy w ciągu tygodnia. Presja własna i otoczenia, chęć bycia jeszcze lepszym – wszystko tylko po to by osiągnąć swój cel sportowy.

 

Czym jest właściwie triada sportsmenek?

W 2007 roku ACSM (ang. Amercian College of Sports Medicine) opracowało nową definicję triady. Według tej definicji triada sportsmenek to ,,jednostka kliniczna, która odnosi się do związku pomiędzy trzema składowymi: dostępnością energii (EA ang. energy availability), funkcjami menstruacyjnymi oraz zdrowiem tkanki kostnej”. 

Female Athlete Triad (Triada Sportsmenek) jest więc zespołem objawów i stanów patologicznych obejmujących:

1. Niedobór energii związany z problemami żywieniowymi.
2. Zaburzenia miesiączkowania lub brak miesiączki.
3. Utratę masy kostnej lub osteoporozę.

 

Poniżej pokrótce opisałam wszystkie trzy aspekty tego zaburzenia

 

• Niedobór energii związany z problemami żywieniowymi

Niedobór energii jest głównym powodem triady. Najczęstszą jego przyczyną jest zaburzenie równowagi pomiędzy ilością energii dostarczonej do organizmu wraz z pożywieniem, a ilością energii wydatkowanej w ciągu dnia. W niektórych przypadkach sportsmenki świadomie ograniczają ilość przyjmowanego pokarmu, co wynika z niezadowolenia ze swojego wyglądu bądź z presji otoczenia. Badania wykazują, że zawodniczki, u których wymagana jest idealna sylwetka najczęściej mają zniekształcony obraz swojego ciała i częściej są niezadowolone ze swojej wyglądu. W nielicznych sytuacjach dochodzi nawet do rozwój anoreksji czy bulimii. Przyczyną niedostatecznego przyjmowania energii jest również zaburzenie łaknienia. Część zawodniczek natomiast może nie być świadoma, że ilość spożywanej przez nie energii jest zbyt niska w stosunku do ilości energii wydatkowanej. Konsekwencją niedostatecznego spożycia kalorii może być również wtórny brak miesiączki. Dodatkowo pojawia się: przewlekłe zmęczenie, anemia, zaburzenia elektrolitowe i depresja. Ponadto pogorszeniu ulega wydolność sportowa.

 

• Zaburzenia miesiączkowania i brak miesiączki

Innym problemem związanym z triadą są zaburzenia miesiączkowania objawiające się nieregularnymi cyklami menstruacyjnymi, plamieniem, cyklami bezowulacyjnymi lub bolesnym miesiączkowaniem. Niestety, zaburzenia miesiączkowania u kobiet uprawiających sport wyczynowo są często przemilczanym problemem. Natomiast badania wykazują, że mogą one dotyczyć nawet 27% zawodniczek o szczupłej budowie i 17% zawodniczki o budowie masywnej. Jednak najpoważniejszym problemem związanym z triadą jest brak miesiączki. Prawidłowe miesiączkowanie oznacza regularne cykle menstruacyjne, które występują co 21-35 dni. Natomiast brak trzech kolejnych menstruacji definiowany jest jako wtórny brak miesiączki. Zaburzenia miesiączkowania mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Są one z reguły ściśle powiązane z zaburzeniem wydzielania estrogenów. Niedobór tych hormonów może między innymi powodować utratę gęstości tkanki kostnej i być przyczyną przedwczesnego rozwoju osteoporozy. Niski poziom estrogenów stanowi ponadto istotny czynnik ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. U kobiet z hipoestrogenizmem obserwuje się również wzrost poziomu cholesterolu całkowitego oraz podwyższony poziom lipoprotein o niskiej gęstości (cholesterolu frakcji LDL). Zaburzenia miesiączkowania mogą być przyczyną problemów z zajściem w ciążę lub nawet prowadzić do niepłodności. U kobiet z zaburzeniami miesiączkowania pojawiają się również zaburzenia odporności. Nieregularne miesiączki lub nieregularne cykle mogą także przyczyniać się do powstawania zaburzeń emocjonalnych.

 

• Utrata gęstości tkanki kostnej i osteoporoza

Niedożywienie, brak łaknienia, uboga dieta w wapń i inne składniki mineralne oraz witaminy może w efekcie prowadzić do zmniejszenia gęstości kości, co w konsekwencji zwiększa ryzyko kontuzji, urazu i rozwoju osteoporozy. Niska gęstość kości występuje u 22-50% elitarnych sportowców płci żeńskiej w porównaniu z 12% ogólnej populacji. Niski poziom estrogenów w następstwie niskiej dostępności energii również upośledza tempo budowania tkanki kostnej. Hormon ten odgrywa istotną rolę w aktywności osteoklastów i osteoblastów oraz w utrzymywaniu równowagi między tworzeniem kości i resorpcją oraz hamowaniem obrotu kostnego. Niedobór estrogenów zwiększa ryzyko osteopenii, co powoduje osłabienie wytrzymałości kości i ich wzrostu co jest często przyczyną złamań. Jest to szczególnie niebezpieczne, ponieważ choroba rozwija się powoli, bez charakterystycznych symptomów, aż do chwili wystąpienia złamania.

 

Edukacja trenerów, zawodniczek i ich rodziny na temat triady sportsmenek wydaje się być konieczna. Niedostateczna ilość spożywanych kalorii w stosunku do ilości energii wydatkowanej może mieć negatywny wpływ na wyniki sportowe. Niska dostępność energii prowadzi do zwiększenia częstotliwości występowania infekcji, urazów, pogorszenia koordynacji, zmniejszenia siły mięśniowej i obniżżenia wydolności fizycznej. To wszystko może drastycznie wpłynąć na dalsze wyniki i rozwój kariery sportowej.

 

 

Literatura:

1: Nose-Ogura S, Harada M, Hiraike O, Osuga Y, Fujii T. Management of the female athlete triad. J Obstet Gynaecol Res. 2018 Jun;44(6):1007-1014.

2: Raj MA, Rogol AD. Female Athlete Triad. 2018 Apr 26. StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2018.

3: Chamberlain R. The Female Athlete Triad: Recommendations for Management. Am Fam Physician. 2018 Apr 15;97(8):499-502.

4: Mehta J, Thompson B, Kling JM. The female athlete triad: It takes a team. Cleve Clin J Med. 2018 Apr;85(4):313-320.

5: Kroshus E, DeFreese JD, Kerr ZY. Collegiate Athletic Trainers’ Knowledge of the Female Athlete Triad and Relative Energy Deficiency in Sport. J Athl Train. 2018 Jan;53(1):51-59.

6: De Souza MJ, Koltun KJ, Etter CV, Southmayd EA. Current Status of the Female Athlete Triad: Update and Future Directions. Curr Osteoporos Rep. 2017 Dec;15(6):577-587.

7: Joy EA, Nattiv A. Clearance and Return to Play for the Female Athlete Triad: Clinical Guidelines, Clinical Judgment, and Evolving Evidence. Curr Sports Med. Rep. 2017 Nov/Dec;16(6):382-385.

8: Williams NI, Statuta SM, Austin A. Female Athlete Triad: Future Directions for Energy Availability and Eating Disorder Research and Practice. Clin Sports Med. 2017 Oct;36(4):671-686.

9: Loveless MB. Female athlete triad. Curr Opin Obstet Gynecol. 2017 Oct;29(5):301-305

10: Duignan M, O’Connor N. Female athlete triad: At breaking point. Int Emerg Nurs. 2017 Sep;34:51-54.